Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm hỏi thương binh
Cho đến tận bây giờ, người viết bài này vẫn ấn tượng và nhớ như in câu chuyện cảm động đó. Vào một ngày cuối tháng 4 năm 2004, tôi theo nhà báo Đỗ Phượng đến thăm Đại tướng và trao đổi ý tưởng làm một cuốn sách ảnh về Đại tướng nhân dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 - 7/5/2004).
Hôm ấy, nhà báo Đỗ Phượng cầm một bản thảo cuốn sách ảnh về Đại tướng do một số phóng viên, nhiếp ảnh gần gũi ông nhiều năm thực hiện đến để xin ý kiến Đại tướng trước khi xuất bản. Cầm cuốn sách trên tay, Đại tướng trân trọng lật mở từng trang. Khi đọc đến những trang cuối, ánh mắt Đại tướng buồn và những giọt lệ rơi trên má gầy gò. Đại tướng cảm ơn ý tưởng tốt đẹp của những phóng viên, nhà báo và những người đồng chí thân thiết đã dành cho ông. Nhưng ông đã dứt khoát từ chối việc làm sách ảnh riêng về ông bởi một lý do vô cùng xúc động: "Đừng làm sách ảnh riêng về tôi khi còn hàng vạn đồng bào chiến sĩ hy sinh ngoài mặt trận chưa tìm thấy hài cốt, không có một tấm ảnh nhỏ để thờ".
Nghe Đại tướng nói vậy, không ai dám trình bày thêm dù việc chuẩn bị xuất bản đã hoàn thành. Phải đến năm 2010, những bức ảnh trong cuốn sách dự định xuất bản trên mới được nhà báo Trần Tuấn (TTXVN) triển lãm tại Hà Nội để giới thiệu 100 khoảnh khắc đời thường về Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Nhà báo Đỗ Phượng trong một lần gặp gỡ
Cả một quãng thời gian dài sau đó, tôi vinh dự được gần gũi giúp việc nhiều vị lão thành cách mạng, nhân sĩ trí thức, phóng viên gần gũi, từng đồng hành với Đại tướng nhiều năm nên được nghe, được đọc nhiều câu chuyện cảm động về tình cảm và sự quan tâm của Đại tướng với đồng bào chiến sĩ cùng như thân nhân những gia đình thương binh liệt sĩ.
Thiếu tướng Nguyễn Chu Phác trong một lần trao đổi với báo chí đã kể lại chuyện Đại tướng rơi nước mắt khi nói với các cán bộ chỉ huy khi đánh đồi A1 gặp khó khăn trong chiến dịch Điện Biên Phủ: "Nhân dân giao con em cho chúng ta mà các đồng chí để họ hy sinh như thế thì thử nghĩ xem trách nhiệm của các đồng chí như thế nào".
Sau khi nghỉ hưu, Thiếu tướng Chu Phác cùng nhiều đồng đội tích cực tìm kiếm hài cốt các liệt sĩ và thường xuyên báo cáo kết quả với Đại tướng. Cho đến tận bây giờ, những người làm công tác tìm kiếm hài cốt liệt sĩ mãi ghi nhớ trong lòng lời dặn của Đại tướng lúc sinh thời: "Chúng ta được sống như ngày nay là nhờ cán bộ, chiến sĩ đã ngã xuống nên phải cố gắng đưa anh em về với gia đình.
Người trợ lý gần gũi Đại tướng nhiều năm là Đại tá Nguyễn Huyên đã nhiều lần chia sẻ về những ấn tượng không thể nào quên trong mỗi dịp Người đi công tác ở địa phương. Đó là Đại tướng hầu như bao giờ cũng tới thắp hương tại các nghĩa trang liệt sĩ và những lần như vậy, Đại tướng không bao giờ cầm được nước mắt.
Đại tướng không cầm được nước mắt trong một lần nghe báo cáo về tình hình tìm kiếm hài cốt liệt sĩ
Trong cuộc gặp đầu tiên với đối thủ người Mỹ, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ McNamara năm 1995, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói: Vị tướng dù có công lao lớn đến đâu cũng chỉ là giọt nước trong biển cả. Chỉ có nhân dân Việt Nam là người đánh thắng Mỹ...Các ngài gọi tôi là vị tướng Thần thoại, nhưng tôi nghĩ tôi bình đẳng với người lính của mình. Tôi hoàn thành nhiệm vụ cũng như những người lính hoàn thành nhiệm vụ. Trên bình diện nhiệm vụ, thì tôi cũng như người lính là bình đẳng, cho nên tôi rất tôn trọng người lính.
Trước khi trút hơi thở cuối cùng về với cõi Bác Hồ, nhà báo Đỗ Phượng vẫn trong dòng cảm xúc về hai con người vĩ đại mà ông và nhiều đồng chí thân thiết của mình vẫn quen gọi trìu mến trân trọng là "Ông Cụ" và "Anh Văn". Trong những cảm xúc về Đại tướng, ông Phượng đã nhiều lần kể về những câu chuyện cảm động của Đại tướng với chiến sĩ trong mỗi trận đánh, mỗi chiến dịch dù lớn dù nhỏ.
Nhà báo Vương Xuân Nguyên (bên trái) trao đổi tư liệu với đại tá Trịnh Nguyên Huân, Thư ký riêng của Đại tướng
"Trên cương vị Tổng Tư lệnh, Đại tướng có nhiều đêm mất ngủ, nhiều lần không cầm được nước mắt khi nghe báo cáo số lượng cán bộ, chiến sĩ thương vong trong các trận đánh. Trong những tình huống như vậy, Đại tướng đã suy nghĩ đến phát ốm như trong chiến dịch Điện Biên Phủ để tìm ra những phương án tốt nhất nhằm giảm thương vong cho bộ đội ta. Đại tướng luôn đau với mỗi vết thương của mỗi người lính, biết tiếc từng giọt máu của đồng bào...", nhà báo Đỗ Phượng một lần kể lại.
Là một học trò xuất sắc nhất của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là vị tướng của nhân dân, danh tướng vì hòa bình, một nhân cách lớn luôn thấu cảm nghĩa tình với đồng bào chiến sĩ, cuộc đời và sự nghiệp lẫy lừng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp sử sách mãi lưu truyền, nhân tâm còn ghi mãi. Chỉ riêng trong quan hệ với người lính và tình yêu thương với thương binh, liệt sĩ và thân nhân của họ đã khắc họa nên chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp, một con người bình dị mà vĩ đại, một huyền thoại khi tại thế, một thánh nhân còn sống mãi trong ngôi đền linh thiêng của lòng dân Đất Việt:
"Võ công truyền Quốc sử
Văn đức quán nhân tâm".
